Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde Adilcevazın iki kalesinin iç yapısı detaylarıyla anlatılıyor.

Seyahatnamede Adilcevaz Sahilinde bir liman bulunduğu bunun yanı sıra küçüklü büyüklü saraylardan bahsedilirken, 1100 adet reaya evleri ve bağ evinin varlığı da kayda geçmiş.

Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde Adilcevazın iki kalesinin iç yapısı detaylarıyla anlatılıyor. Seyahatnamede Adilcevaz Sahilinde bir liman bulunduğu bunun yanı sıra küçüklü büyüklü saraylardan bahsedilirken, 1100 adet reaya evleri ve bağ evinin varlığı da kayda geçmiş.

1655 yılında Adilcevaz’ ı ziyaret eden Evliya Çelebi Adilcevaz Kalesi’ne dizdarın hakim olduğunu ve yeniçeri serdarı sipahi kethüda yerinin olmadığını belirtmektedir. Kalenin Van’ a yakın olması münasebetiyle Van Kalesi’ndeki yeniçeri ağası tarafından gönderilen bir çavuşun zaman zaman kaleye gelerek buradaki yeniçerileri denetlediklerini ifade etmektedir. Evliya Çelebi’nin Adilcevaz’ı ziyaret ettiği yılda bölgede siyasi bir baskının olmaması göz önünde bulundurulursa Adilcevaz ve Van yeniçerilerinin tek ağa tarafından idare edilmesinin tabii olduğu söylenebilir.

Evliya Çelebi 1621-1622 (H.1031) yılında Adilcevaz Kalesi’nde 6 oda kapıkulu yeniçerisi, 2 oda topçcu, 1 oda cebeci askerinin olduğunu kaydetmektedir. Evliya Çelebi geldiği dönemde Adilcevaz’ da Nakib (Kaymakam), Müftü, Naib, Subaşı, Şahbender ve Gümrük emininin bulunduğunu ifade etmektedir. Evliya Çelebi  Ahlat’ın 150 akçe payeli bir kaza olduğunu ve kadının yıllık gelirinin 2 kese, Adilcevaz’ın da yine 150 akçe ile şerif bir kaza olduğunu ve kadısına yılık bin kuruşluk bir gelir geldiğini kaydetmiştir.

Adilcevaz Kalesi

Evliya Çelebi, kalenin yontulmuş taşlar ile yapılmış sağlam bir yapı olduğunu ve etrafı yalçın kayalarla çevrili olduğu için iç kalenin etrafında hendek bulunmadığını ifade etmektedir. Eyrıca, 38 adet sağlam kulesi bulunduğunu ve demir kapısının üç katlı olduğunu belirterek kalenin içinde 70 adet bağsız bahçesiz toprak damlı dar ev olduğunu söylemektedir. Evliya Çelebi kale hakkında daha sonra şu bilgileri vermektedir: Kalenin içinde bir camii, cephane mahzenleri, tahıl ambarları, su sarnıçları, mehterhane kulesi, ve dizdarhane bulunmaktadır. Büyük balyemez toplar bulunur. Kalede diğer imaretler bulunmamaktadır. Kalenin çevre uzunluğu 4 bin adım olup kuzeye doğru yükselen daire şeklinde yapılmıştır. Kalenin kuzey tarafında 1 top menzili uzaklıkta bir dağ boşluğu bulunduğu için kaleyi o tarafa doğru yapmışlardır. Daha aşağıda bir kale daha vardır. Bu da yükselen kaya üzerindedir. Bir tarafı göl kenarındaki kaya üzerinde olup 3 kapısı vardır. Bunlardan Ahlat Kapısı güneye doğru açılır. Bir diğer kapısı ise kuzey tarafındaki kayaların olduğu mevkide olup Urgun Kapısı olarak anılır. Ancak bu kapı devamlı kapalıdır. Aşağı Kale büyük taşlarla yapılmış olup dört köşedir. Bu kalenin çevrsi de 6 bin adımdır. Limana bakan kulelerinde büyük şayka topları ile 76 adet balyemez top bulunmaktadır. Burada 300 adet bağsız bahçesiz kargir ev bulunmaktadır. Mağaraları kayaların içinde olup pusu için kullanılmaktadır. Kalenin batı tarafı dağlarla çevrili olup bu kısım tamamen bağlıktır. Bu bağların güney tarafı Van Gölü’dür. Buralarda küçüklü büyüklü saraylar, reaya evleri ve bağ evleri bulunmaktadır ki tamamı bin 100 adettir.

Adilcevaz kalesi bugün oldukça harap bir vaziyette olup sadece kalenin varlığını yansıtacak sur kalıntıları bulunmaktadır.

Evliya Çelebi, Seyahatname